Tài Sản Số và Phát Triển Kinh Tế Số: Vai Trò và Đóng Góp Trong Bối Cảnh Toàn Cầu

Trong thập kỷ qua, sự bùng nổ của công nghệ số đã định hình lại nền tảng kinh tế toàn cầu, trong đó tài sản số nổi lên như một yếu tố then chốt. Từ tiền mã hóa đến các token phi tập trung, tài sản số không chỉ thay đổi cách thức giao dịch mà còn tạo ra những đóng góp đáng kể cho nền kinh tế số. Việt Nam, với hơn 20 triệu người sở hữu tài sản số (xếp thứ 3 toàn cầu), đang đứng trước cơ hội và thách thức trong việc tận dụng loại tài sản này để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bài viết này VNDAX phân tích vai trò của tài sản số trong bối cảnh kinh tế số, đồng thời đánh giá những đóng góp cụ thể của chúng thông qua các ví dụ thực tiễn và chính sách pháp lý.
 

Khái Niệm và Phân Loại Tài Sản Số

Định Nghĩa Tài Sản Số

Tài sản số là những tài sản tồn tại dưới dạng kỹ thuật số, được xác nhận quyền sở hữu thông qua công nghệ blockchain. Chúng bao gồm nhiều loại hình như tiền mã hóa (Bitcoin, Ethereum), token chứng khoán (security tokens), token tiện ích (utility tokens), NFTs (Non-Fungible Tokens), và các tài sản số khác như dữ liệu, phần mềm AI, hoặc nội dung số. Khác với tài sản truyền thống, tài sản số có khả năng chuyển giao nhanh chóng, không biên giới và được quản lý thông qua các nền tảng phi tập trung.

Pháp luật hiện hành không có quy định về khái niệm tài sản số. Tuy nhiên tại Dự thảo Luật công nghiệp công nghệ số có giải thích tài sản số như sau: Tài sản số là sản phẩm công nghệ số được tạo ra, phát hành, chuyển giao và xác thực quyền sở hữu bằng công nghệ chuỗi khối , có giá và quyền tài sản theo quy định của pháp luật về dân sự và pháp luật có liên quan.

Phân Loại Dựa Trên Ứng Dụng

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tài sản số có thể được phân thành hai nhóm chính:

Tài sản số tài chính: Tài sản số tài chính là những tài sản kỹ thuật số được tạo ra và sử dụng chủ yếu cho mục đích tài chính, đại diện cho giá trị tiền tệ hoặc quyền lợi tài chính. Những tài sản này thường được sử dụng như phương tiện thanh toán, đầu tư hoặc lưu trữ giá trị trong môi trường số. Gồm tiền mã hóa (Cryptocurrency), Token chứng khoán (Security Tokens), Stablecoins.

Tài sản số phi tài chính: Tài sản số phi tài chính là những tài sản kỹ thuật số không được tạo ra chủ yếu cho mục đích tài chính mà thường đại diện cho quyền sở hữu đối với các đối tượng kỹ thuật số hoặc thực tế như tác phẩm nghệ thuật, nội dung giải trí, bản quyền, thương hiệu, hoặc các tài sản vô hình khác. Loại tài sản này bao gồm NFTs (Non-Fungible Tokens),  các hợp đồng, hợp đồng cho thuê, giấy phép của các nhãn hiệu, thương hiệu, biểu tượng, tên miền, quyền sử dụng tài nguyên thiên nhiên, giấy phép hoạt động và quyền độc quyền mua một hàng hóa hay một dịch vụ.

Vai Trò Của Tài Sản Số Trong Phát Triển Kinh Tế Số

Thúc Đẩy Giao Dịch Phi Tập Trung

Blockchain, công nghệ nền tảng của tài sản số, cho phép các giao dịch diễn ra trực tiếp giữa các bên mà không cần trung gian. Điều này giảm chi phí giao dịch và tăng tốc độ xử lý. Tại Việt Nam, khối lượng giao dịch tiền mã hóa ước đạt 800 tỷ USD/năm, gấp 4,4 lần thị trường chứng khoán truyền thống. Con số này phản ánh sự chuyển dịch mạnh mẽ của nhà đầu tư sang các kênh tài chính số.
 

Tạo Ra Cơ Hội Đầu Tư Mới

Trong suốt chiều dài lịch sử, các nhà đầu tư đã tìm kiếm nhiều cách để đầu tư vào giai đoạn đầu của các doanh nghiệp, ý tưởng và cơ hội đầu tư mới. Trong khi hệ sinh thái tài sản kỹ thuật số đạt mức vốn hóa thị trường là 2,5 nghìn tỷ đô la vào năm 2024, thì nó vẫn là một loại tài sản mới nổi và đang phát triển với tiềm năng to lớn để mở rộng hơn nữa. Trên thực tế, tỷ lệ áp dụng tiền điện tử ngày nay tương đương với tỷ lệ áp dụng internet mà chúng ta đã thấy vào những năm 1990.

Giống như các cổ phiếu công nghệ ban đầu của những năm 1990, chúng tôi tin rằng tài sản kỹ thuật số và công nghệ blockchain mà chúng dựa trên, đại diện cho một cơ hội đầu tư mới đáng kể có tiềm năng cách mạng hóa các mô hình kinh doanh hiện tại và cách thức đầu tư của thế giới.

Hỗ Trợ Chuyển Đổi Số Toàn Diện

Tài sản số đóng vai trò quan trọng trong việc số hóa các ngành công nghiệp. Trong lĩnh vực bất động sản, hợp đồng thông minh (smart contracts) tự động hóa quy trình mua bán, giảm thiểu rủi ro pháp lý. Ở ngành y tế, dữ liệu bệnh nhân được mã hóa và lưu trữ trên blockchain giúp bảo mật thông tin và tối ưu hóa dịch vụ.
 

Đóng Góp Cụ Thể Của Tài Sản Số Đến Kinh Tế Việt Nam

Tăng Trưởng Thị Trường Và Thu Hút Đầu Tư

Theo Boston Consulting Group (BCG), thị trường tài sản số toàn cầu dự kiến đạt 16.100 tỷ USD vào năm 2030, và Việt Nam đang nằm trong nhóm dẫn đầu về tỷ lệ người dùng. Sự phát triển của các sàn giao dịch như Binance (chiếm 34% thị phần CEX) và nền tảng phi tập trung (DEX) cho thấy tiềm năng hấp dẫn của thị trường này. Ước tính, nếu tính cả NFTs, tổng giá trị giao dịch tài sản số tại Việt Nam có thể vượt 1.000 tỷ USD/năm.

Thúc Đẩy Đổi Mới Công Nghệ

Tài sản số dựa trên công nghệ blockchain, một công nghệ đột phá có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như tài chính, chuỗi cung ứng, và quản lý dữ liệu. Việc phát triển tài sản số tạo ra nhu cầu lớn về các chuyên gia và công ty blockchain, thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp này tại Việt Nam. Tài sản số cho phép tạo ra các mô hình kinh doanh mới, chẳng hạn như tài chính phi tập trung (DeFi), trò chơi blockchain, và thị trường NFT.

Các mô hình này có thể mang lại cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tạo ra các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo, đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài. Đặc với NFT tín chỉ Carbon của VNDAX, với việc mã hóa tín chỉ chỉ Carbon giúp cho thị trường tín chỉ Carbon minh bạch và hiệu quả, tthúc đẩy kinh tế xanh và kinh tế số cho quốc gia.

 
Đóng Góp Vào Ngân Sách Quốc Gia

Việc thu thuế từ giao dịch tài sản số và phí nền tảng có thể trở thành nguồn thu đáng kể. Ví dụ, một phần doanh thu từ sàn giao dịch tiền mã hóa có thể đóng góp vào ngân sách thông qua thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp.
 

Tài sản số đã và đang trở thành động lực không thể thiếu cho sự phát triển của kinh tế số. Tại Việt Nam, với sự hỗ trợ từ khung pháp lý tiến bộ như Quyết định 194/QĐ-TTg và tiềm năng thị trường rộng lớn, tài sản số hứa hẹn mang lại những đóng góp vượt trội về mặt tài chính, công nghệ và xã hội. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội, cần đào tạo doanh nghiệp và người dùng về rủi ro và cơ hội của tài sản số. Học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia tiên phong như Singapore hoặc Nhật Bản trong quản lý tài sản số. Với những bước đi chiến lược, Việt Nam có thể biến tài sản số thành trụ cột cho nền kinh tế số, đồng thời định vị mình như một điểm đến hấp dẫn cho đầu tư công nghệ toàn cầu.