Cơ Sở và Quy Thức Niêm Yết Dự Án Blockchain Trên Sàn Giao Dịch Tại Việt Nam: Phân Tích Từ Góc Độ Pháp Lý và Thực Tiễn

Việc niêm yết các dự án blockchain trên sàn giao dịch tại Việt Nam đang trở thành chủ đề nóng trong bối cảnh Chính phủ tích cực hoàn thiện khung pháp lý và thúc đẩy ứng dụng công nghệ chuỗi khối. Từ năm 2022 đến nay, các dự án như Coin98 và Pi Network đã thu hút sự chú ý của cộng đồng đầu tư, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xác lập quy trình niêm yết minh bạch, bài bản. Bài phân tích này đi sâu vào ba trụ cột chính: nền tảng pháp lý đang hình thành, tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình thẩm định, cùng thách thức trong quản lý rủi ro và bảo vệ nhà đầu tư.

Khung Pháp Lý Đang Được Thiết Lập Cho Hoạt Động Niêm Yết

Chỉ Đạo Cấp Thiết Từ Thủ Tướng Chính Phủ

Tháng 3/2025 đánh dấu bước ngoặt khi Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước trình đề xuất khung pháp lý quản lý tài sản số, tiền số trước cuối tháng. Động thái này xuất phát từ thực tế hơn 20% dân số trưởng thành Việt Nam đã tham gia đầu tư vào tiền mã hóa, nhưng thiếu cơ chế bảo vệ pháp lý đầy đủ. Theo Chỉ thị 05, việc xác định rõ khái niệm "tài sản số", "tiền số" và phân loại chúng khác biệt với các hình thức tiền điện tử neo theo VND là ưu tiên hàng đầu.

Nghị Quyết Thí Điểm Sàn Giao Dịch Tiền Ảo

Bộ Tài chính đang hoàn thiện dự thảo Nghị quyết cho phép thí điểm vận hành sàn giao dịch tiền ảo từ quý II/2025, trong đó quy định rõ điều kiện cấp phép cho doanh nghiệp tổ chức sàn. Các tiêu chí dự kiến bao gồm: vốn pháp định tối thiểu 500 tỷ VND, hệ thống bảo mật đạt chuẩn ISO/IEC 27001, và cam kết tuân thủ quy định chống rửa tiền (AML). Đáng chú ý, Nghị quyết đề xuất cơ chế "sandbox" cho phép thử nghiệm niêm yết token tiện ích (utility token) trong 24 tháng trước khi mở rộng sang token chứng khoán (security token).

Chiến Lược Blockchain Quốc Gia Định Hướng Tiêu Chuẩn

Quyết định 1236/QĐ-TTg ban hành tháng 10/2024 đặt mục tiêu đến 2030, Việt Nam thuộc top 3 ASEAN về số lượng dự án blockchain được niêm yết quốc tế. Để đạt mục tiêu này, Chiến lược nhấn mạnh việc xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia (TCVN) cho các sàn giao dịch nội địa, bao gồm:  yêu cầu về tính minh bạch sổ lệnh,  cơ chế kiểm toán smart contract độc lập, và nghĩa vụ công bố thông tin định kỳ. Các sàn vận hành tại Việt Nam bắt buộc tích hợp công nghệ DLT (Distributed Ledger Technology) để lưu trữ lịch sử giao dịch, đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc.

Quy Trình và Tiêu Chuẩn Kỹ Thuật Niêm Yết

Đánh Giá Tính Hợp Pháp Của Dự Án

Theo dự thảo Nghị quyết, mọi dự án muốn niêm yết phải trải qua vòng thẩm định pháp lý kéo dài 45-60 ngày làm việc. Hồ sơ yêu cầu bao gồm: Giấy phép phát hành token từ cơ quan có thẩm quyền nước sở tại, Báo cáo đánh giá tuân thủ GDPR (nếu có người dùng EU), và Cam kết không phát hành token ẩn danh. Trường hợp dự án phát hành token dưới dạng security, cần bổ sung Giấy chứng nhận đăng ký chào bán với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Kiểm Định Kỹ Thuật và Bảo Mật

Các sàn giao dịch Việt Nam dự kiến áp dụng quy trình kiểm toán smart contract 3 lớp trước khi niêm yết: Tự động quét lỗi bằng công cụ như MythX, Đánh giá thủ công bởi đội ngũ chuyên gia, và Kiểm tra chéo bởi đơn vị độc lập như Quantstamp. Dự án phải đạt điểm số ≥ 90/100 theo thang điểm OWASP để được chấp thuận. Đặc biệt, token phát hành trên blockchain riêng cần chứng minh khả năng tương thích với EVM (Ethereum Virtual Machine) để đảm bảo tính tương tác.

Tiêu Chí Về Tính Khả Thi và Ứng Dụng Thực Tế

Bài học từ thành công của Coin98 (1.2 triệu người dùng) và thất bại của Pi Network cho thấy tiêu chí quan trọng nhất là khả năng giải quyết vấn đề thực tế. Các sàn Việt Nam dự kiến đánh giá dự án qua 4 yếu tố: Số lượng người dùng hoạt động (DAU ≥ 10,000), Hợp đồng hợp tác với doanh nghiệp truyền thống, Lộ trình phát triển rõ ràng trong 3 năm, và Cơ chế quản trị phi tập trung (DAO). Dự án đáp ứng đủ 4 yếu tố được xếp vào nhóm "ưu tiên niêm yết" với thời gian xử lý hồ sơ rút ngắn 50%.

Thách Thức Trong Quản Lý Rủi Ro và Bảo Vệ Nhà Đầu Tư

Nguy Cơ Từ Các Hình Thức Niêm Yết "Ảo"

Vụ việc Pi Network bị niêm yết dưới dạng IOU (I Owe You) trên sàn XT.com và Huobi (12/2024) cho thấy rủi ro khi nhà đầu tư mua bán token chưa chính thức phát hành. Để ngăn chặn tình trạng này, dự thảo Nghị quyết cấm các sàn Việt Nam hỗ trợ giao dịch IOU, đồng thời yêu cầu minh bạch trạng thái token (mainnet/ testnet). Mọi dự án chưa hoàn thành mainnet phải có thông báo cảnh báo nổi bật trên trang niêm yết.

Cơ Chế Giám Sát Sau Niêm Yết

Theo đề xuất của Bộ Tài chính, các sàn phải triển khai hệ thống giám sát thời gian thực các chỉ số: Biến động giá ≥ 20% trong 24h, Khối lượng giao dịch bất thường, và Hoạt động ví lạnh. Khi phát hiện dấu hiệu thao túng thị trường, sàn có quyền tạm ngừng giao dịch và yêu cầu dự án giải trình trong vòng 48 giờ. Đồng thời, quy định mới dự kiến áp dụng cơ chế "bảo hiểm niêm yết" - yêu cầu dự án ký quỹ 5% tổng lượng token phát hành vào quỹ bảo vệ nhà đầu tư.

Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng

Chiến lược Blockchain Quốc gia nhấn mạnh việc đào tạo chuyên gia pháp lý và kỹ thuật về tiêu chuẩn niêm yết đến năm 2026. Các khóa học trực tuyến miễn phí về đánh giá dự án blockchain sẽ được Bộ TT&TT triển khai trên nền tảng số quốc gia. Bên cạnh đó, cơ chế "xếp hạng dự án công khai" dựa trên tiêu chí: Độ tin cậy pháp lý, Chất lượng kỹ thuật, và Mức độ rủi ro, sẽ giúp nhà đầu tư ra quyết định sáng suốt.

Kết Luận và Khuyến Nghị

Hành trình xây dựng hệ sinh thái niêm yết blockchain bài bản tại Việt Nam đang ở giai đoạn khởi phát quan trọng. Thành công của Coin98 trên trường quốc tế và nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý cho thấy tiềm năng lớn khi kết hợp giữa năng lực công nghệ và quản trị nhà nước. Tuy nhiên, bài toán cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và kiểm soát rủi ro đòi hỏi sự phối hợp đa chiều từ các bên liên quan.

Để thúc đẩy niêm yết lành mạnh, ba khuyến nghị chính sách cần được ưu tiên: Thiết lập cơ chế công nhận lẫn nhau (mutual recognition) về tiêu chuẩn niêm yết với các sàn quốc tế như Coinbase, Phát triển mạng lưới kiểm toán độc lập được Nhà nước chứng nhận, và Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về các dự án blockchain đã niêm yết, cập nhật thông tin minh bạch theo thời gian thực. Chỉ khi hình thành được hệ thống tiêu chuẩn đồng bộ, Việt Nam mới có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho các dự án blockchain chất lượng cao, đồng thời bảo vệ hiệu quả quyền lợi nhà đầu tư trong kỷ nguyên số.
 

VNDAX là một công ty sàn giao dịch tài sản số được ấp ủ và phát triển bởi đội ngũ chuyên gia hàng đầu từ nhiều cơ quan và ban ngành khác nhau. Trụ sở chính của VNDAX đặt tại Thủ Đức, TP.HCM, nơi được xem là trung tâm đổi mới sáng tạo của thành phố. Sự ra đời của VNDAX hoàn toàn phù hợp với định hướng của Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy tài chính xanh và quản lý tài sản số. Theo dõi VNDAX để cập nhật thông tin và tham gia vào chuyển đổi xanh và chuyển đổi số ngay hôm nay.

Thông tin liên hệ:

• Fanpage: Sàn giao dịch tài sản số Việt Nam
• Website: vds.io.vn
• X (trước đây là Twitter):  @vndaxvietnam
• Youtube: Kinh tế xanh – ESG
• Cộng đồng: Tín chỉ Carbon – Tài sản số
• Tik Tok: @vndaxvietnam