Các bước thực hiện kiểm kê khí nhà kính

Kiểm kê khí nhà kính (GHG inventory) là quá trình thu thập, phân tích và báo cáo dữ liệu liên quan đến lượng phát thải khí nhà kính (GHG) từ các hoạt động của con người. Dưới đây là các bước cơ bản trong quá trình thực hiện kiểm kê khí nhà kính:

1. Lập kế hoạch và xác định mục tiêu

• Xác định phạm vi kiểm kê: Xác định các lĩnh vực và hoạt động sẽ được kiểm kê, chẳng hạn như năng lượng, giao thông, công nghiệp, nông nghiệp, và xử lý chất thải.
• Đặt mục tiêu kiểm kê: Mục tiêu có thể là đánh giá phát thải hiện tại, thiết lập cơ sở dữ liệu để giảm phát thải, hoặc đáp ứng yêu cầu báo cáo của các cơ quan quản lý.
• Chọn phương pháp và chuẩn mực kiểm kê: Sử dụng các phương pháp chuẩn như IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories hoặc chuẩn mực quốc tế như ISO 14064.

2. Thu thập dữ liệu

• Dữ liệu hoạt động: Thu thập thông tin về hoạt động sản xuất, tiêu thụ năng lượng, các phương tiện giao thông, hoặc sản xuất nông nghiệp.
• Dữ liệu phát thải: Sử dụng các bảng tính phát thải hoặc hệ thống dữ liệu từ các nghiên cứu khoa học, báo cáo của chính phủ, hoặc các công cụ trực tuyến để xác định lượng phát thải cho mỗi hoạt động.
• Công cụ và phần mềm: Sử dụng các công cụ tính toán phát thải khí nhà kính như GHG Protocol, CACP, hoặc các phần mềm chuyên dụng khác.

3. Lựa chọn và tính toán các yếu tố phát thải

• Xác định các yếu tố phát thải: Các yếu tố phát thải là các hệ số dùng để tính toán lượng phát thải từ một đơn vị hoạt động. Ví dụ: lượng CO2 phát thải từ việc tiêu thụ một lít xăng, hoặc từ việc đốt nhiên liệu.
• Tính toán phát thải: Dựa trên dữ liệu hoạt động và yếu tố phát thải, tính toán tổng lượng phát thải từ từng nguồn phát thải trong các lĩnh vực đã chọn.

4. Kiểm tra chất lượng dữ liệu

• Kiểm tra tính đầy đủ: Đảm bảo rằng tất cả các nguồn phát thải liên quan đã được xem xét.
• Kiểm tra tính chính xác: Đảm bảo rằng các dữ liệu và yếu tố phát thải sử dụng là chính xác và đáng tin cậy.
• Kiểm tra tính hợp lệ: Kiểm tra rằng các giả định và phương pháp tính toán đều hợp lý và phù hợp với mục tiêu của kiểm kê.

5. Tính toán tổng phát thải

• Tính tổng phát thải cho từng lĩnh vực: Sau khi có dữ liệu và yếu tố phát thải, tính toán tổng lượng phát thải của từng lĩnh vực (năng lượng, giao thông, công nghiệp, nông nghiệp, chất thải...).
• Tính tổng phát thải quốc gia hoặc tổ chức: Cộng tất cả các phát thải từ các lĩnh vực để có tổng phát thải khí nhà kính.

6. Báo cáo kết quả

• Biên soạn báo cáo kiểm kê: Lập báo cáo chi tiết về các nguồn phát thải, phương pháp tính toán, yếu tố phát thải sử dụng, và tổng phát thải khí nhà kính.
• Xác minh và kiểm toán: Đảm bảo rằng báo cáo kiểm kê được xác minh và kiểm toán bởi các chuyên gia độc lập để đảm bảo tính chính xác và minh bạch.
• Trình bày kết quả: Trình bày kết quả kiểm kê cho các bên liên quan, bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức quốc tế, cộng đồng, và công chúng (nếu cần).

7. Đánh giá và lập kế hoạch giảm phát thải

• Phân tích kết quả: Đánh giá các nguồn phát thải chính và tìm cơ hội để giảm phát thải khí nhà kính.
• Đưa ra chiến lược giảm phát thải: Lập kế hoạch hành động và chiến lược giảm thiểu phát thải dựa trên kết quả kiểm kê.

8. Cập nhật và duy trì kiểm kê

• Cập nhật định kỳ: Kiểm kê khí nhà kính cần được thực hiện định kỳ để cập nhật các thay đổi trong hoạt động và phát thải.
• Duy trì cơ sở dữ liệu: Xây dựng và duy trì cơ sở dữ liệu về khí nhà kính để phục vụ cho các lần kiểm kê sau.

Những bước này giúp tổ chức và các quốc gia có cái nhìn rõ ràng về các nguồn phát thải khí nhà kính, từ đó có thể áp dụng các biện pháp để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

CÁC BƯỚC CHI TIẾT VỀ KIỂM KÊ KHÍ NHÀ KÍNH:

1. Lập kế hoạch và xác định mục tiêu

a. Xác định phạm vi kiểm kê (Scoping):

• Chọn phạm vi không gian: Làm rõ phạm vi không gian của kiểm kê, bao gồm các quốc gia, khu vực, hoặc tổ chức (doanh nghiệp, thành phố, quốc gia).
• Chọn phạm vi thời gian: Quyết định thời gian kiểm kê, có thể là hàng năm, hàng quý hoặc theo chu kỳ 5 năm.
• Chọn các lĩnh vực và hoạt động kiểm kê: Xác định các nguồn phát thải cần kiểm kê, ví dụ như:
  • Năng lượng: Điện năng, nhiệt, nhiên liệu hóa thạch.
  • Giao thông: Các phương tiện giao thông, đường bộ, đường sắt, hàng không.
  • Công nghiệp: Các nhà máy, sản xuất công nghiệp.
  • Nông nghiệp: Phát thải từ chăn nuôi, trồng trọt, và sử dụng đất.
  • Chất thải: Xử lý chất thải rắn, chất thải chôn lấp, xử lý nước thải.

b. Xác định mục tiêu kiểm kê:

• Xác định mục tiêu báo cáo: Là báo cáo phát thải cho cơ quan quản lý nhà nước, báo cáo quốc tế (UNFCCC, Kyoto Protocol), hay kiểm kê cho các sáng kiến giảm phát thải của doanh nghiệp.
• Xác định yêu cầu báo cáo: Quy định báo cáo theo từng quốc gia, vùng hoặc tổ chức, ví dụ yêu cầu IPCC hay GHG Protocol.

c. Chọn phương pháp và chuẩn mực kiểm kê:

• Các chuẩn mực quốc tế: Ví dụ như IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), GHG Protocol của WBCSD (World Business Council for Sustainable Development), ISO 14064.
• Các phương pháp tính toán phát thải: Dựa trên bảng tính phát thải, các hệ số phát thải từ nhiên liệu, quy trình công nghiệp hoặc các yếu tố phát thải từ hoạt động giao thông.

2. Thu thập dữ liệu

a. Dữ liệu hoạt động:

• Dữ liệu về mức tiêu thụ năng lượng: Tổng hợp thông tin về lượng điện, nhiên liệu đốt (xăng, dầu, khí đốt) đã sử dụng, có thể lấy từ các hoá đơn năng lượng hoặc dữ liệu từ các công ty cung cấp năng lượng.
• Dữ liệu về các hoạt động sản xuất: Thông tin về quy mô và mức độ sản xuất trong các ngành công nghiệp.
• Dữ liệu về giao thông: Thông tin về số lượng và tần suất sử dụng phương tiện giao thông, bao gồm cả việc sử dụng nhiên liệu và loại phương tiện.

b. Dữ liệu phát thải:

• Các hệ số phát thải: Xác định các yếu tố phát thải cho từng nguồn, ví dụ như tỷ lệ CO2 phát thải từ mỗi kWh điện tiêu thụ, từ việc sử dụng mỗi lít xăng, hoặc từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp.

c. Công cụ hỗ trợ thu thập dữ liệu:

• Bảng tính phát thải: Sử dụng bảng tính IPCC hoặc các công cụ quốc tế như GHG Protocol, quốc gia sẽ có bảng tính riêng để hỗ trợ thu thập và tính toán phát thải từ các nguồn khác nhau.

3. Lựa chọn và tính toán các yếu tố phát thải

a. Các yếu tố phát thải:

• Các yếu tố phát thải là gì?: Chúng là các hệ số cho phép tính toán lượng khí nhà kính phát thải từ mỗi hoạt động dựa trên số liệu đã thu thập. Ví dụ:
  • Năng lượng: Mỗi kWh điện tiêu thụ tạo ra bao nhiêu kg CO2.
  • Giao thông: Mỗi lít xăng tiêu thụ phát thải bao nhiêu CO2.
  • Công nghiệp: Lượng CO2 phát thải từ mỗi tấn xi măng sản xuất.

b. Tính toán phát thải:

• Công thức tính phát thải: Phát thải = Dữ liệu hoạt động × Yếu tố phát thải.
  • Ví dụ: Phát thải từ điện năng = Lượng điện tiêu thụ (kWh) × Yếu tố phát thải của nguồn điện (kg CO2/kWh).

4. Kiểm tra chất lượng dữ liệu

a. Kiểm tra tính đầy đủ:

• Đảm bảo không bỏ sót bất kỳ nguồn phát thải nào: Kiểm tra rằng tất cả các lĩnh vực đã được đưa vào và dữ liệu không bị thiếu sót.

b. Kiểm tra tính chính xác:

• So sánh với các dữ liệu tham chiếu: Kiểm tra rằng các yếu tố phát thải, dữ liệu hoạt động, và các tính toán đều phù hợp và chính xác.

c. Kiểm tra tính hợp lệ:

• So sánh với các tiêu chuẩn quốc tế và phương pháp chuẩn: Đảm bảo rằng phương pháp tính toán và giả định đều hợp lý và phù hợp với các hướng dẫn quốc tế.

5. Tính toán tổng phát thải

a. Tính phát thải cho từng lĩnh vực:

• Năng lượng: Cộng phát thải từ các nguồn năng lượng khác nhau (điện, xăng, dầu, khí đốt).
• Giao thông: Cộng phát thải từ các phương tiện giao thông (xe ô tô, tàu, máy bay, tàu thủy).
• Công nghiệp: Tính phát thải từ các quá trình sản xuất (xi măng, thép, sản xuất hóa chất).
• Nông nghiệp: Tính phát thải từ việc sử dụng phân bón, chăn nuôi, xử lý đất đai.
• Chất thải: Tính phát thải từ việc xử lý và phân hủy chất thải rắn và nước thải.

b. Tính tổng phát thải quốc gia hoặc tổ chức:

• Cộng tất cả các nguồn phát thải lại để có tổng lượng phát thải của quốc gia, doanh nghiệp hoặc tổ chức.

6. Báo cáo kết quả

a. Lập báo cáo kiểm kê:

• Chi tiết hóa kết quả: Phân loại theo từng nguồn phát thải (năng lượng, giao thông, công nghiệp...), kèm theo phương pháp tính toán và dữ liệu được sử dụng.
• Đảm bảo minh bạch: Báo cáo phải đầy đủ, dễ hiểu và có thể kiểm tra lại.

b. Xác minh và kiểm toán:

• Đánh giá độc lập: Kiểm toán và xác minh dữ liệu, đặc biệt nếu báo cáo phải nộp cho cơ quan quản lý nhà nước hoặc các tổ chức quốc tế.

7. Đánh giá và lập kế hoạch giảm phát thải

• Phân tích các nguồn phát thải chính: Tìm các nguồn phát thải lớn và đánh giá tiềm năng giảm thiểu.
• Lập chiến lược giảm phát thải: Xây dựng các biện pháp giảm phát thải trong các lĩnh vực như cải tiến công nghệ, thay thế năng lượng tái tạo, giảm tiêu thụ năng lượng.

8. Cập nhật và duy trì kiểm kê

• Cập nhật định kỳ: Kiểm kê khí nhà kính cần được thực hiện hàng năm hoặc theo chu kỳ đã xác định.
• Duy trì cơ sở dữ liệu: Tạo hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu để thu thập và duy trì dữ liệu phát thải một cách lâu dài, hỗ trợ cho các đợt kiểm kê sau.

Quá trình kiểm kê khí nhà kính là một công việc phức tạp và đòi hỏi phải thực hiện tỉ mỉ, chính xác và có sự xác minh từ các chuyên gia độc lập. Nó không chỉ giúp nhận diện các nguồn phát thải mà còn hỗ trợ đưa ra các chiến lược giảm thiểu tác động của khí nhà kính đối với biến đổi khí hậu.